Η ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΑ
Του Κώστα Μπετινάκη
Σε μια εποχή που γίνεται προσπάθεια να παραμεριστούν οι εθνικιστικές εξάρσεις, και η Ευρώπη προσπαθεί να υπερπηδήσει τα εμπόδια για την ολοκλήρωσή της, η την απόκτηση ενιαίας οντότητας, συνεισφέρει στη διάλυση μιας άλλης οντότητας: της Γιουγκοσλαβίας.
Εικοσιτρία χρόνια μετά το θάνατο του Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, και δεκατρία μετά την έναρξη του αλληλοσπαραγμού των κρατών που συνέθεταν την Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία, η Γιουγκοσλαβία δεν υπάρχει πια.
Για να δικαιωθούν οι Κασάνδρες που είχαν προβλέψει φρικιαστικά, ότι «κομματάκι-κομματάκι θα αποχωρίζονται τα κράτη της Γιουγκοσλαβίας, όπως τεμαχίζεται ο ετοιμοθάνατος Τίτο» (Economist).
H χώρα λοιπόν που είχε δώσει στον κόσμο ο Τίτο, από τις πρωταγωνίστριες του Τρίτου Κόσμου στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου –το παράδειγμα της λειτουργίας ενός πολυεθνικού κράτους- και επίσημα δεν υπάρχει πια.
Με την υπογραφή της Ευρώπης –δυστυχώς- όπως ακριβώς είχαν εγκριθεί οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ, έγιναν τα βαφτίσια του νέου κράτους: Σερβία και Μαυροβούνιο. Μια χαλαρή συνομοσπονδία που δικαιώνει τις φιλοδοξίες του (τέως;) μαυραγορίτη, προέδρου του Μαυροβουνίου.
Η είδηση της οριστικής κατάργησης της ονομασίας Γιουγκοσλαβία, έγινε δεκτή με αδιαφορία στο Βελιγράδι. Με την ίδια αδιαφορία που αντιμετωπίζονται όλα εκείνα τα ζητήματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν «σοβαρά» κάποιες άλλες εποχές. Μετά τους βομβαρδισμούς, την ελέω δύσης δομική πολιτική και πολιτειακή μεταβολή – και την εγκατάσταση των υποταγμένων πολιτικών που δέν έφεραν και την υπόσχεση για οικονομική ανάκαμψη, οι κάτοικοι του Βελιγραδίου εξακολουθούν να ενδιαφέρονται αποκλειστικά για την εξεύρεση του άρτου του επιούσιου...
Ο επιθανάτιος ρόγχος της Γιουγκοσλαβίας είχε αρχίσει πολλά χρόνια πριν, όταν τέσσερις από τις έξι Δημοκρατίες της Ομοσπονδίας αποσχίστηκα;ν. Η Σλοβενία, σχεδόν αναίμακτα χωρίς πολλές μάχες. Η Μακεδονία ειρηνικά, αλλά η Κροατία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη μετά από αιματηρό και πολύχρονο πόλεμο.
Η Σερβία, υπό την ηγεσία του Σλομπόνταν Μιλόσεβιτς προσπαθούσε να διατηρήσει το μύθο της Ομοσπονδίας μαζί με το Μαυτοβούνιο, ώσπου προέκυψε ο Τζουκάνοβιτς, για τον οποίο λέγεται πως είχε ανάμειξη σε πολλές βρομοδουλειές γύρω από τον πόλεμο στη Βοσνία.
Ο Μίλο Τζουκάνοβιτς, ως νεαρότατος πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου εκείνη την εποχή, εκφραζόταν χωρίς διπλωματικές επιφυλάξεις εναντίον του καθεστώτος της Ομοσπονδίας και υπέρ όλων εκείνων που του υπαγόρευαν οι δυτικοί προστάτες του. Έπαιξε τον ίδιο ρόλο που επί χρόνια έπαιζε ο Τζίντζιτς στη Σερβία, στην προσπάθεια να ανατραπεί ο Μιλόσεβιτς, και οι δομές εκείνες που συντηρούσαν τον σερβικό αλυτρωτισμό. Οι Σ΄ρβοι ήθελαν τη σερβική εθνότητα υπό μία ομπρέλα, αλλά οι δυτικοί αποφάνθηκαν διαφορετικά. (παλιά συνταγή).
Και η πιο αισιόδοξη άποψη: «Δεν έχει σημασία πως θα λέγεται η χώρα –λέει ο πολιτικός αναλυτής Όγκνεν Πριμπίσεβιτς. Πρόκειται για μια ευρωπαϊκή ιδέα, βάσει της οποία διατηρείται κάποια ενότητα ανάμεσα στη Σερβία και το Μαυροβούνιο, ώστε να μην συνεχιστεί η διάλυση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Κάλιο αργά παρά ποτέ, θα μπορούσαμε να πούμε».
Ωστόσο το ευρωπαϊκό σχέδιο επιτρέπει στον πληθυσμό της κάθε μιας από τις δύο χώρες, να εγκαταλείψουν και αυτήτ η χαλαρή ένωση, με δημοψήφισμα που θα γίνει μέσα σε τρία χρόνια.
Ετσι καταρρέει η ιδέα ια ενοποιημένης περιοχής στα Βλακάνια, μιας ιδέας που είχε γεννηθεί τον 19ο αιώνα και είχε πραγματοποιηθεί μετά το Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο με το βασίλειο της Σερβίας, Κροατίας και Σλοβενίας. Το 1929, το κράτος μετονομάστηκε σε Γιουγκοσλαβία. Μία από τις γεννεσιουργές αρχές, ήταν ότι ο πληθυσμός ήταν γιουγκοσλαβικός όπως και η γλώσσα ήταν ενιαία. Ο μύθος αυτός συντηρήθηκε στην αρχή από τον βασιλέα και κατόπιν αππό τον Γιόζιπ Μπροζ Τίτο και το Κομμουνσιτικό Κόμμα.
Με την κατάρρευση των κομμουνιστικών κρατών στην Ευρώπη, επικράτησε ο εθνικισμός, η εθνοκάθαρση και η τρέλα του εμφυλίου σπαραγμού που αντικατέστησε την ιδέα της Γιουγκοσλαβίας.
«Μπορεί να μην υπάρχει πια Γιουγκοσλαβία, αλλά θα υπάρχουν ακόμα Γιουγκοσλάβοι», προβλέπει ο Στεφάν Μίρκοβιτς, 76 χρόνων, που ήταν ο τελευταίος αρχηγός του Επιτελείου πριν διαλυθεί η χώρα.. «Η μητέρα πέθανε αλλά τα παιδιά της ζούν».
«Ανοίγουμε έτσι το δρόμο για την Ενωση με την Ευρωπαϊκή Ενωση», είπε συβιλλικά ο πρόεδρος του Γιουγκοσλαβικού Κοινοβούλιου, κλείνοντας την ταφόπλακα στη Γιουγκοσλαβία.
Δίσμοιρη Ευρωπαϊκή Ενωση. Αν με την εθνική διάλυση οικοδομείσαι, τότε φευ, δυσκολεύει η ώρα της ολοκλήρωσης. Αν η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε για να ενωθεί η καθεμία από τις συστατικές της οντότητες με την Ευρωπαϊκή Ενωση, το θέατρο του παράλογου συνεχίζεται.
Αλλίμονο στους νεκρούς και τα θύματα του δεκαετούς εμφυλίου πολέμου.