Ένα νησί χωρίς προστάτη
-ούτε τον συνονόματό του-
Άγιο
του
Κώστα Μπετινάκη
Θα μπορούσες να το χαρακτηρίσεις το νησί των δυσάρεστων αναμνήσεων. Που ωστόσο δεν είναι από εκείνες που θέλουμε να σβηστούν από τη μνήμη.
Το αντίθετο. Είναι γεμάτο μνήμες που διαμόρφωσαν την ιστορία του Τόπου μας.
Είναι το μοναδικό αρσενικό νησί στο Αρχιπέλαγος.
Αλλά, δεν τιμά ούτε τον Αγιο στον οποίο οφείλει το όνομά του. Στον Αη-Στράτη, δεν θα βρείς εκκλησία του προστάτη άγιου. Γκρεμίστηκε κι αυτή στον καταστροφικό σεισμό το Φεβρουάριο του 68. Μαζί με τα περισσότερα σπίτια του παραλιακού οικισμού. Μαζί με μία από τις όμορφες θαλασσινές σπηλιές. Που δημιουργούσαν στις απόκρημνες παραλίες καταφύγιο για φώκιες, για αγριοκάτσικα και φαλακρούς κόρακες.
Στη θέση των παραδοσιακών κατοικιών ξεπήδησε ένας καταυλισμός από ομοιόμορφα σπιρτόκουτα, που κατασκευάστηκαν στην εποχή της χούντας από κάποιον επιτήδιο του ευκαιριακού κέρδους. Τα περισσότερα παραμένουν απαράλλακτα, και μόνον όσοι από τους κατοίκους είχαν τον τρόπο τους τα διαμόρφωσαν για να μη θυμίζουν την αρχική κακογουστιά και προχειρότητα.
Τι ξέρουμε οι περισσότεροι για τον Αη-Στράτη; Πως ήταν το νησί της εξορίας. Επί δεκαετίες έστελνε εκεί η Πολιτεία του ανεπιθύμητους Κομμουνιστές. Σήμερα από το χώρο του στρατοπέδου τους, υπάρχει μόνο ένα μισογκρεμισμένο φυλάκιο.
Δεν υπήρξε κάποιος -ούτε από τους κατοίκους του νησιού, ούτε από τους συνδέσμους των εξορίστων- να σκεφτεί πως θα πρέπει να αποτυπωθεί ο χώρος , τιμώντας το κολαστήριο των χιλιάδων που πέρασαν από εκεί πληρώνοντας ακριβό το τίμημα της ιδεολογίας τους, έστω με μια αναμνηστική πλάκα.
Αν ρωτήσεις στο καφενείο, που είναι και η μοναδική ταβέρνα του οικισμού, κάποιον που ήταν οι εξόριστοι, θα σου απαντήσει αδιάφορα, δείχνοντας αόριστα "εκεί στη χαράδρα".
Μια ταβέρνα, ένα μπαρ, ένα σουβλατζίδικο, και μερικές δεκάδες ενοικιαζόμενα δωμάτια αποτελούν την τουριστική υποδομή του ξεχασμένου νησιού. Θα εξυπηρετήσουν όσους ψάχνουν να ζήσουν μια ξεχασμένη εποχή προ-τουριστική. Θα πρέπει ωστόσο να είναι καλά εξοπλισμένοι, αν θέλουν να επισκεφτούν τις θαυμάσιες δαντελωτές παραλίες του νησιού. Από τη στεριά χρειάζεται δυνατή μηχανή εντούρο. Εκτός και διαθέτους δική τους βάρκα για να προσεγγίσουν από τη θάλασσα. Δεν υπάρχει η κατάλληλη υποδομή εξυπηρέτησης τουριστών στο νησί. Για να επισκεφτούν τη μςγάλη θαλασσινή σπηλιά, αμέσως μετά τον κάβο μόλις βγεις από το λιμανάκι. Το οποίο δεν εξυπηρετεί ούτε τα πλοία της γραμμής. Που ρίχνουν κάβο απέξω από το λιμενοβραχίονα. Γίνεται έτσι ο ταξιδιώτης έρμαιο του καιρού. Και πολλές είναι οι φορές που βλέπει τα πλοία να περνούν αφήνοντάς τον να περιμένει.
Φεύγοντας από τη Σαμοθράκη -μετά το ετήσιο Πανελλαδικό Δημοσιογραφικό Συνέδριο, άκουσα πως υπάρχει δρομολόγιο Αλεξανδρούπολη-Σαμοθράκη-Λήμνος-Αη-Στράτης-Λαύριο, με επιστροφή δύο φορές τη βδομάδα. Ετσι επιβιβάστηκα στο ΣΑΟΣ ΙΙ, στο λιμάνι της Καμαριώτισσας και μετά από πεντέμιση ώρες και ωριαία σχεδόν στάση στη Λήμνο να φορτώσει φορτηγά, βρέθηκα και πάλι στον Αη-Στράτη, όπου είχα ξαναπάει άλλες δύο φορές πριν πεντέξι χρόνια. Ηταν σα να είχα φύγει το προηγούμενο βράδυ. Η μόνη ουσιαστική αλλαγή η προσθήκη μιας μικρής προβλήτας για να προφυλάσσονται οι ψαρόβαρκες από το μπουρίνι.
Κατά την έναρξη του δημοσιογραφικού συνεδρίου είχαμε ακούσει τα παράπονα του δημάρχου Εβρου καθώς και του δημάρχου Σαμοθράκης για το "ξεχασμένο τους νησί".
Το οποίο όμως, κάθε χρόνο, με αφορμή του συνέδριο γίνεται γνωστό στο πανελλήνιο μια και συγκεντρώνονται εκεί τετρακόσιοι και πλέον δημοσιογράφοι από ολόκληρη τη χώρα. Στη Σαμοθράκη υπάρχει τουριστική υποδομή μια και είναι σε θέση να χωρέσουν οι 400-500 σύνεδροι σε άνετα δωμάτια ξενοδοχειακών συγκροτημάτων με αιρ-κοντίσιον, μαγείρους και ικανοποιητική εξυπηρέτηση. Στην παραλία της Καμαριώτισσας υπάρχουν δεκάδες ταβέρνες, όπως και στα Θέρμα, τη Χώρα, τον Προφήτη Ηλία -με το νοστιμότατο σουβλιστό κατατσικάκι- τους Ανω και Κάτω Καρυώτες.
Θα επαινέσω ιδιαίτερα τα δύο-τρία ποιοτικά καφενεία της Χώρας, όπου νέοι άνθρωποι έχουν βάλει όλο το μεράκι τους δημιουργώντας μια ξεχωριστή σχέση μες τους πελάτες τους.
Τι να πεις για τον Αη- Στράτη τότε;
Φταίει η άγνοια των κατοίκων και η αδιαφορία που έχει αφήσει πίσω ένα ακόμα διαμάντι στο Αιγαίο; Αλλά τι να πούμε για την κρατική αδιαφορία τότε;
Κι όμως υπάρχουν και κάποιοι που αναλώνουν τη ζωή τους για ένα και μοναδικό όραμα: να πάνε για προσκύνημα στον Αη-Στράτη.
Ισως αν δεν ήταν ο Βύρων Μανικάκης να μην ξαναρχόμουν στο νησί. Με τα μάτια τα δικά του , με τις ιστορίες που διηγείται, ο Αη Στράτης δεν είναι ο βράχος στο Αιγαίο, αλλά ένα πανέμορφο νησί.
Στερνοπαίδι μιας οικογένειας με εφτά παιδιά τα οποία έχουν ακολουθήσει τη μοίρα των μεταναστών, ζήτησε και πήρε μετάθεση στο νησί του.
Ο πατέρας του, Βασίλης Μανικάκης ήταν ο άνθρωπος που αποτύπωσε με τη φωτογραφική του μηχανή την σύγχρονη ιστορία του νησιού. Ο Βύρωνας ανέλαβε να διασώσει το μοναδικό αυτό φωτογραφικό αρχείο και να αξιοποιήσει τοπολύτιμο υλικό που κληρονόμησε και να το κάνει κτήμα όλων μας.
Επιμελήθηκε ένα άλμπουμ από τις σελίδες του οποίου ξεπηδούν πραγματικοί ήρωες ενός πραγματικού θρύλου του Αιγαίου. Οι απλοί ψαράδες, οι αλωνιστές, οι επαγγελματίες του νησιού, μαζί με τους χωροφύλακες τους εξόριστους, τα παιδιά του σχολείου στην παρέλαση, οι παπάδες στις γιορτές και στις κηδείες.
Οι αφίσσες από την έκθεση των μοναδικών αυτών φωτογραφιών του Βασίλη Μανικάκη κοσμούν τα περισσότερα; Καταστήματα του νησιού. Εκείνη η έκθεση έκανε για μερικές στιγμές το νησάκι γνωστός το Πανελλήνιο και πάλι το 2000. Οταν η φωτογραφική έκθεση περιόδευσε στην Αθήνα, στο Ηράκλειο, τη Μυτιλήνη και στο Σίντνεϋ της μακρυνής Αυστραλίας, όπου ζεί ο Γιώργος Μανικάκης ένας από τους γιους του φωτογράφου.
Ο φίλος μου ο Βύρωνας, δεν είναι από τους ανθρώπους που προσπαθεί να προσποριστεί κέρδη από την φωτογραφική κληρονομιά του πατέρα του. Είναι ο αγνός αιγαιοπελαγίτης, που θέλει να πάρει το νησί μια θέση στη καρδιά μας, για την ιστορία του και τους ακρίτες κατοίκους του, επιδιώκοντας να ρίξουν κάποιοι αρμόδιοι μια ζεστή ματιά στην Ελλάδα που χάνεται.
(Για το Πανελλήνιο Δημοσιογραφικό Συνέδριο, στα ΕΦΗΜΕΡΑ)